3. Azken deia

Azken deia

Isaac Rosa

Ordu horretan, egunsentia apenas urratu berria denean, M-40 geldi-geldi dago jadanik. Esperientzia berri bat, pentsatu du: auto-ilarak. Motorzalerik gabe bidea zabaltzeko edo guardiarik gabe trafikoa mozteko, autoak emeki-emeki egiten du bat ilararekin. Gelditzen den bakoitzean, beste ibilgailu batekin geratzen da parekatuta, eta kristal tindatuen atzetik inoiz ikusi ez dituen begitarteak ikusten ditu: bera han dagoela oharkabe, sudurrean hazka egiten, aho zabalka edo makillajea jartzen, ikusminik edo mirespenik agertu gabe, ezta mespretxurik ere, metro erdi batetik behatzen dituen harekiko, haiekin begirada trukatzen duen harekiko, burua biratzen dutenean begiratzeko kristal ilunduak eta atzean eta aurrean eskolta moduan beste bi auto beltz edukitzeagatik atentzioa ematen duen autora.

–Irratia kentzen ahal dut traba egiten badizu –proposatu du gidariak, begiak atzerako ispiluan dituela. Ez du bolumenarengatik esan, apala baita, baizik eta irratian hartaz hasi direlako hitz egiten. Arreta hain galduta dauka aldameneko autoan mingaina leihatilako kristalaren kontra ateratzen duen umearekin, non ez baita ohartu irratiko esatariak bere izena aipatu duela. Keinu bat egin dio eskuaz txoferrari; utz ezak bere horretan, berdin dik, eta kanpo aldera bueltatu da.

Haratago, hiria iluntasunetik ari da ateratzen; zeruak oraindik kobaltoaren urdina dauka, baina dagoeneko koloregabetzen hasia da ekialdean. Zerbait sentitu beharko luke, nostalgia akaso, alde egiten duen batengandik espero daitekeena; atzerako ispiluko begirada errukiorrak adierazten du txoferrak ere hala uste duela; baina ez, ez da hala: hori ez da bere hiria; faltan sumatzeko, beharrezkoa litzateke bertakoak bizi bezala bizi izana, eta horrek ez du zerikusirik puntu batetik bestera joatearekin segizioak lagunduta, eta kaleak moztuta, espaloi eskobatu berrien gainetik pasatzearekin bidelagun losintxariak ondoan edukita, eta ezezagunei eskua errezeloz ematearekin.

Plaza bat inauguratzea ez da plaza batean bizitzea eta bera horrelaxe erlazionatu da orain autotik adio esaten dion hiri horrekin. Lau dorreak, adibidez, orain lehendabiziko eguzkiaren distira itzultzen dioten horiek: ez du oso ongi gogoratzen haietako zein inauguratu zuen. Ez, horrela ezin da hiri bat faltan bota, pentsatu du begiak atzerako ispiluan finkatzen dituelarik, gidariari begirada jaistera behartuz.

Bart, bai, afariaren ondoren ("Azken afaria", esan zion begi-keinu batekin idazkariari, zeinek irribarre egin baitzuen, beti bezala), etxeko langileak bildu zituen zer edo zer esateko. Uko egin zion idazkariari horrek eskaini zionean hitz batzuk idaztea; inprobisatzea hobetsi zuen, baina hasi bezain agudo ohartu zen ez zela askorik esateko gauza. Nekaturik zegoen, kostata mantentzen zen zutik eta azken bi asteetan tarteka-marteka hartzen zuen loak; hartaz, esker oneko hitz bakan batzuk zezelkatu zituen; bertaratutako guztien izenak aipatu nahi izan zituen, baina ez zen denekin gogoratu eta, doinu lagunkoia eman nahi bazion ere, handikeriaz bukatu zuen. Malkoak ikusi zituen emakume pare baten begietan eta bere buruari galdetu zion ea benetakoak ote ziren. Besteengan hotza nabaritu zuen, berria zabaldu zenez geroztik etxea biltzen zuen hotz bera.

Hiru autoek ingurabidea utzi eta aireportuko autopista hartu dute. Berak hegazkin bat ikusi du haien gainetik aireratzen, eta imajinatu du haren barruan dagoela, leihatilatik hirira begira, behean gelditzen den herrialdera begira, baina pentsamendu horrek ere ez du hunkitu: sobera sentimentala da bere gusturako. Horren ordez, pentsatu du nolako tortura izanen den hegazkineko eserlekuan horrenbeste ordu pasatzea, kontuan izanik munduan ez dagoela behar adina analgesiko bere bizkarrerako.

Barkamena eskatzeko jarrera

T-4 inguratu dute, noraezean bezala dabiltza eraikitzen ari diren nabeen eta lur zuriko piloen artean, lehendabiziko autoa Estatuko Pabilioiko kontrol hesiaren aurrean gelditu den arte, eta beste biak haren atzetik gelditu dira. Ikusi du haizetakoaz bestaldean guardia etxolatik atera dela eta lehen ibilgailuko leihatilan makurtu dela. Zenbait segundotan solasean egon ondoan, agentea urrundu da eta bere walki-talkiarekin hitz egin du. Bueltan, zerbait bota du, autoko atea irekiarazi eta idazkaria jaitsarazi duena; horrek eskuaz keinu bat egin dio berarenganantz, autoko kristal tindatuetarantz: esku ahurra erakutsi du, itxoiteko eskatzeko, bai eta bi eskuak elkarturik ere, desenkusatzeko jarreran. Idazkaria guardiaren atzetik atera da, eraikinaren barrenean desagertu arte.

Minutuek aurrera egiten dute; gutxi dira erlojuaren arabera eta asko, berriz, bere bizkarraren arabera. Idazkaria itzuli egin da azkenean, telefonoa belarrian. Zenbait urrats eman ditu astiro, elkarrizketa bukatzeko, eta leihatilan jo du hatz-koskorrekin.

–Badago arazoren bat, jauna. Ez dute hegazkin ofizialik aurreikusi. Ministroarekin hitz egin dut eta esan dit atzo erraza zena gaur zailagoa dela. Haren menpean egonen balitz, hark egin eginen luke, baina orain ez omen dago haren esku.

–Orduan? Itzuliko gara? –galdetu du berak, xuxurla batean.

–Ez, ez, ezinezkoa da. Ministroak azpimarratu du gaur goizean atera behar duzula, egunean zehar telefonoko elkarrizketa batzuk zabalduko direla eta dena zailagoa izanen dela; ezin omen du haiek plazaratzea gehiagotan geldiarazi –pausa bat egin du, aho-ertzak bi hatzez xukatu ditu eta erantsi du: "Leku bat hartu dut bi orduan Zurichera joanen den hegazkinean."

–Hegazkin bat? Nolako hegazkina? –galdetu du berak autoaren barrenetik, eserleku etzangarriak burura etortzen zaizkiola.

–Hegazkin... komertzial bat. Konfiantzazko pertsona batzuei ari natzaie deika, hegazkin pribatu bat utz diezaguten, baina ez dakit eguerdia baino lehenago lortuko dugunik. Badaezpada ere, saiatu beharko zenuke hegazkin hori hartzen.

–Ez diat garbi ikusten. Nahiago diat itzuli eta itxaron. Oraindik baditiagu lagunak, nik neuk hitz eginen diat haiekin.

Idazkariak berriro xukatu ditu aho-ertzak; tik bat. Telefonoa begiratu du, jo ez badu ere; beste tik bat. Pixka bat areago makurtu da, ahapeka hitz egiteko; gidariari begiratu dio begi ertzetik; horrek ulertu egin du, eta manpara igo.

–Entzun, zure maiestatea. Ministroa serio-serio ari zitzaidan. Gauzak asko okerragotuko dira. Egoerak edozein unetan lehertzen ahal du. Zenbait kazetarik, epailek eta politikarik ez dute erantzukizunez jokatu nahi. Eta beste manifestazio bat deitu dute, eta atzokoak baino okerrago buka dezake. Uste dut Zuricheko hegazkin hori zure hegazkina dela. Goazen hara eta bidean hegazkin pribatuaren kontua konpontzen badugu, aldatuko dugu. Baina ez zenuke gehiago itxaron beharko, beranduegi izan ez dadin.

Inork hartzen ez dituen deiak

Atea bultzatu du jaisteko; ezin du gehiagorik aguantatu bizkarra tolestuta edukita. Makulurik gabe, kapotaren gainean bermatu da; begiak zimurtu ditu alanbre-hesiaren atzetik pista jadanik berotzen duen eguzkiaren aurrean. "Emaidak telefonoa," esan dio idazkariari. Pantailari begiratu dio, eta, teklaturik ezean, laztandu egin du. Telefonoak beti eman dizkiote solaskidea dagoeneko beste aldean zegoela. Agenda zabaldu du; izenak alfabetoaren arabera agertzen dira. Horiek ikusi ahala, dei amaigabeak imajinatu ditu, inork hartzen ez dituenak, edo une horretan telefonoan jarri ezin izateagatik deiaren hartzaileak desenkusatzen dituzten idazkariak, bai eta tipo urduriak ere, aitzakiak inprobisatzen dituztenak, azken bi asteetan, berri handia zabaldu zenetik, entzun dituen modukoak. Segundo batzuetan izen pare batekin gelditu da: bere emaztea, bere semea. Momentu horretan, telefonoa dardarka hasi da bere eskuan, eta idazkariari begiratu gabe deia hartzeko ikonoa sakatu eta belarrira hurbildu du. Ministroaren ahotsa, arrapaladan, ezagutu du: "Aizak, ni nauk berriz ere. Ez diagu astirik. Esaiok hegazkin horretan alde egiteko, birritan pentsatu gabe, eguna bero-bero etorriko duk eta. Ez zioagu eragotziko herrialdetik ateratzea, baina oraintxe bertan izan behar dik. Eguerdia pasa ondoren ezin diat deus bermatu."

Terminalean sartzean uko egin dio idazkariak luzatu dizkion eguzki-betaurrekoak eta kapela jartzeari: a zer zentzugabekeria, horrela ezagutuko ez balute bezala! Autoan itxaron du, posizio fetalean, ornoetako presioa arintzeko; bitartean, idazkariak ekipajea fakturatu du, eta hegazkineratzeko txartela eskuratu. Begiak itxita, orain bere burua ikusten du plano zenital batetik: atzeko eserlekuan uzkurturik, bigarren ilara batean, musu luze batekin elkarri agur esaten dioten bikoteen autoen artean; kamara pixka bat gehiago igota, aireportuko inguruneak ikusten ditu, hiriko kanpoalde zaindugabea, eta, pixka bat gehiago igota, hiriko erdialdeko kaleak ere bai, milaka herritar jauregira doazelarik, poliziak galarazi gabe; are gorago, zeruan jada, herrialde osoa behatzen du, inurritegi urduri baten antzera, bertan milioika lagun behin eta berriro berri handia errepikatzen duten telebistaren aurrean eserita daudela.

Segurtasun kontrolean, lehendabiziko arazoa. Guardiek, beren nagusiei galdetu gabe, utzi diote eskanerraren ilara egin gabe albo batetik pasatzen, eta ez daki hondarreko obedientzia edo errukia den. Baina idazkariari bai eragotzi diote pasatzea, ez baitu hegazkineratzeko txartelik. Hainbat minututan tirabiran aritu dira hitzez, eta telefonoz deika eta metalezko ahotsak aditu dira guardia baten emisoran. Bera so dago eta, bitartean, pasaiariek, oinutsik eta gerrikoa eskuan dutela kontrola pasatzeko, hatzez seinalatzen dute, argazkiak egiten dizkiote mobilekin; ikusmin zalapartatsu hori sortzen dute, pasaiari gehiago ekartzen duena, eta horiek gero eta ozenago hitz egiten dute, eta txistuka eta uhuka hasten dira, guardiak urduriaraziz.

–Beste txartel baten bila joanen naiz eta lehenago bukatuko dugu, jauna. Ez dut onartuko zuk bakarrik pasatu behar izatea –iragarri du idazkariak, tikek jota. Berak esku bat altxatu du, halako eran non hotsandikoa irudiko bailioke haren nekea, haren bizkarrezurreko eztena, haren harridura eta haren amorrua ezagutuko ez lituzkeen bati; eta ohi baino doinu nasalagoan iragarri du: “Ez dik merezi. Utz ezak, nire kasa jarraituko diat”, eta eskua luzatzen dion bitartean, bestearen begi distiratsuak ikusita, damu da hain hitz arruntak ahoskatu izanaz esaldi historiko bat espero zuen baten aurrean, tronua galdu duten erregeek karrozatik, tren nasatik edo itsasontziko barandatik adierazten duten horietakoa.

Arraposturako astirik eman gabe, txartela gorde du, hegazkin-laguntzaile batek eskaini dion gurpil aulkiari muzin egin dio eta makuluak zoladuran iltzatu ditu, urrats irmo nahi batzuk emateko, baina ezin izan dute ezkutatu zabuka ari dela.

Eta orain zer? Nora? Hegazkineratzeko ateak iragartzen dituen monitoreari begiratu dio, letra eta zenbaki zopa horretan bista enfokatu ezinean, nabaritzen duelarik atzean kuxkuxeroak metatzen ari direla eta murmurioa gorantz doala; ahots ozenagoren batek iraindu egiten du eta zimurtutako paper batek sorbaldan jo du. Erabaki du albo baterantz joatea, helburu bakarra izanik handik urruntzea, maletatxo gurpildunak arrastaka eramanez jarraitzen dion talde gero eta handiago horretatik. Prentsako saltokiaren ondoan pasatzean begiak egunkarietako azaletara joaten zaizkio, guztiek argazki bera eta izenburu berdintsuak baitakartzate. Ahaleginaren ahaleginez, behar adina pauso eman ditu uhal garraiatzailera ailegatzeko, horrek aurrera eraman dezan.

Uzten du terminal kristalatuan barna eramaten; sabaia helezin eta distiratsuak inaugurazio eguna ekarri dio gogora. Baina bera ez zen orduko hura; hura beste bat zen, txaloak, gorespenak eta irribarreak jasotzen zituen bat, eta ez baranda irristariaren gainean erorita dagoen gizon hori, hainbat bidaiari suminduk eskoltatzen dutena, megafonian haren izena errepikatzen duten bitartean, salaketa baten moduan, nahiz eta, errealitatean, dei bat den, hegazkinean sartzeko azken deia.